Wpływ światła słonecznego na otaczający nas świat wydaje się oczywisty. Natura budzi się do życia, dni stają się przyjemniejsze, a my czujemy się lepiej. Dowiedziono, że promienie UV pochodzące ze Słońca mają pozytywny wpływ zarówno na nasze zdrowie psychiczne, jak i fizyczne.
Promienie UV
Promieniowanie ultrafioletowe (UV) to promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali od 100 do 400 nm (nanometrów) emitowane przez Słońce. Te przedostające się przez naszą atmosferę dzielą się na dwa podstawowe rodzaje: UVA oraz UVB.
Pasmo UVA ma długość od 315 do 380 nm oraz stanowi ok. 95% promieniowania docierającego na Ziemię. Przechodzi ono głęboko w skórę i doprowadza do wytwarzania molekuł uszkadzających DNA, takich jak reaktywne formy tlenu, w efekcie prowadząc pośrednio do raka skóry. Jego działanie nie jest widoczne dla ludzkiego oka przez to, że wszelkie procesy z nim związane zachodzą w skórze właściwej, czyli w jej środkowej warstwie. Co więcej, promieniowanie te używane jest w solarium, dlatego też często apeluje się o umiarkowane korzystanie z tego typu usług.
Długość fali UVB wynosi od 280 do 315 nm, a jej udział w docierającym na naszą planetę promieniowaniu to ok. 3%. Radiacja ta ma zarówno negatywne, jak i pozytywne strony. Powoduje ona oparzenia słoneczne, ale też pobudza wytwarzanie witaminy D w organizmie ludzkim. Witamina ta gra ważną rolę w dbaniu o zdrowie naszych kości. Jej brak powoduje osteoporozę, rozmiękczenie kości oraz krzywicę. W czasie rewolucji przemysłowej w XIX-wiecznej Anglii zadymione niebo było jedną z przyczyn epidemii krzywicy wśród dzieci. Oczywiście ich choroba była wywołana niedoborem witaminy D spowodowanym brakiem światła słonecznego.
Balans
Oba pasma promieniowania mogą niszczyć włókna kolagenowe, witaminę A w skórze, prowadzić do raka skóry, jej starzenia się i powstawania zmarszczek. Co więcej, nadmierne przebywanie na słońcu może doprowadzić do zaćmy, czerniaka złośliwego i innych zmian nowotworowych. Należy jednak zaznaczyć, że chodzi tutaj o przesadnie długi czas spędzony pod wpływem radiacji. Według raportu WHO z 2006 r. pt. The Global Burden of Disease Due to Ultraviolet Radiation zaledwie 0,1% globalnych zagrożeń chorobowych zostało wywołanych przez promieniowanie UV. Profesorka Robyn Lucas, epidemiolożka z Narodowego Centrum Epidemiologii i Zdrowia w Canberze w Australii, zaznacza, że choroby te, oprócz czerniaka skóry, w większości przypadków mają łagodny przebieg. Co ciekawe, ten sam dokument zakłada, że 3,3 mld ludzi ma dolegliwości spowodowane niedoborem promieniowania słonecznego. Z tego powodu powinno się korzystać z dobrej pogody. Średnia liczba godzin słonecznych w Polsce to ok. 1600, czyli tylko 4,5 godz. dziennie. Dla porównania: w Egipcie jest to nawet 10 godz., a w Hiszpanii i Grecji ok. 8 godz. dziennie. Należy jednak pamiętać, że nawet jeśli przebywanie na słońcu jest dla nas bardzo korzystne, nadal trzeba czerpać z niego z rozwagą. Według WHO pozostawanie na słońcu bez ochrony (takiej jak krem SPF czy kapelusz) od 5 do 15 min po 2–3 razy w tygodniu wystarczy, by pobudzić wytwarzanie witaminy D niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania.
Zalety
Przebywanie na słońcu wspomaga wytwarzanie tzw. hormonu szczęścia, czyli serotoniny, powodującej poprawę koncentracji oraz pomagającej w osiągnięciu wewnętrznego spokoju. Jej niskie poziomy połączone z niedoborem promieniowania słonecznego mogą doprowadzić do Seasonal Affective Disorder (SAD), czyli tzw. depresji sezonowej. Tak jak wskazuje jej nazwa, spowodowana jest zmianą pór roku. Jej symptomy pogarszają się, gdy dni stają się krótsze. Cierpi na nią ok. 1,5–9% mieszkańców USA. SAD objawia się takimi symptomami jak: utracenie przyjemności z dotychczas lubianych czynności, poczucie bezużyteczności, pogorszenie nastroju, trudności z myśleniem. Warto podkreślić, że nie jest to „zimowa chandra”, lecz diagnozowalna choroba. Co ciekawe, badania dowodzą, że światło słoneczne pomaga w jej zwalczaniu, więc chorym najczęściej zalecana jest terapia światłem, suplementacja witaminy D oraz leki, takie jak inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, przepisywane przez lekarza w ramach kuracji.
W zakresie wpływu na zdrowie psychiczne człowieka promieniowanie UV sprawdza się także przy redukcji stresu. Wydzielana przez organizm melatonina zmniejsza jego poziom oraz ułatwia zasypianie. Nasz organizm zaczyna wytwarzać ten hormon ok. 2 godz. po zachodzie słońca, co powoduje uczucie senności. Wystawienie się na promieniowanie powoduje także wytwarzanie beta-endorfin, które: redukują ból, przyspieszają leczenie ran, wzmacniają układ odpornościowy, poprawiają nastrój. Według badań pt. Sunlight and Vitamin D: Necessary for Public Health przeprowadzonych przez zespół naukowy na czele z Carole Baggerly z GrassrootsHealth, przebywanie pod wpływem radiacji przez dłuższy czas chroni przed cukrzycą typu pierwszego, rakiem piersi i prostaty oraz stwardnieniem rozsianym.
Helioterapia
Pozytywny wpływ słońca doceniany był już w starożytnych Egipcie, Grecji oraz Rzymie, pomimo tego że promieniowanie ultrafioletowe odkryte zostało dopiero w 1801 r. przez niemieckiego fizyka, Johanna Wilhelma Rittera. Już w 1903 r. Niels Ryberg Finsen otrzymał Nagrodę Nobla za przełomowe użycie promieniowania w leczeniu raka kolczystokomórkowego na podłożu gruźlicy skóry (łac. lupus vulgaris). Obecnie promieniowanie UV wykorzystuje się do leczenia chorób skóry takich jak: grzybica, bielactwo, twardzina ograniczona, trądzik, chłoniaki skóry. Chorujący na fibromialgię, charakteryzującą się bólem kręgosłupa i stawów, także korzystają z terapii słonecznej, która ją redukuje. Ze światłolecznictwa możemy korzystać samodzielnie, po prostu wychodząc na zewnątrz i wystawiając się na światło słoneczne, tym samym pobudzając wytwarzanie serotoniny, melatoniny i witaminy D tak ważnych dla naszego zdrowia.
Źródła:
- A. Lovell Peterson, 7 Health Benefits of Sunlight, https://selecthealth.org/blog/2020/07/7-health-benefits-of-sunlight, [dostęp: 21.04.2023].
- A. Grabowska, Helioterapia – leczniczy wpływ słońca na różne choroby, https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/medycyna-alternatywna/helioterapia-leczniczy-wplyw-slonca-na-rozne-choroby-aa-hopP-r5wk-fZFy.html, [dostęp: 21.04.2023].
- A. Juzeniene, J. Moan, Beneficial effects of UV radiation other than via vitamin D production, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3427189/, [dostęp: 21.04.2023].
- C. Baggerly, Sunlight and Vitamin D: Necessary for Public Health, https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/07315724.2015.1039866, [dostęp: 21.04.2023].
- D. Dresden, What to know about the health benefits of sunlight, https://www.medicalnewstoday.com/articles/benefits-of-sunlight, [dostęp: 21.04.2023].
- Benefits of moderate sun exposure, https://www.health.harvard.edu/diseases-and-conditions/benefits-of-moderate-sun-exposure, [dostęp: 21.04.2023].
- M. Nathaniel Mead, Benefits of Sunlight: A Bright Spot for Human Health, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2290997/, [dostęp: 21.04.2023].
- R. Nall, What Are the Benefits of Sunlight?, https://www.healthline.com/health/depression/benefits-sunlight, [dostęp: 21.04.2023].
- Promieniowanie UV – na czym polega?, https://www.recepta.pl/artykuly/promieniowanie-uv-na-czym-polega , [dostęp: 21.04.2023].
- What is the difference between UVA and UVB rays?, https://uihc.org/health-topics/what-difference-between-uva-and-uvb-rays, [dostęp: 21.04.2023].
Autorka: Natalia Pytel
Grafika: Jagoda Szymańska
