Zespół opolskich archeologów jest w trakcie odkrywania fragmentów średniowiecznej architektury w katedrze pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Opolu. Przygotowałam dla Was garść informacji o tym, co można tam znaleźć oraz jak wygląda praca na wykopaliskach.
Jak to się zaczęło?
W kwietniu 2021 r. proboszcz katedry pw. Podwyższenia Krzyża Świętego poprosił dr Magdalenę Przysiężną-Pizarską, która jest archeologiem oraz pracownikiem naukowym Instytutu Historii Uniwersytetu Opolskiego, o odkrycie schodów, które podczas remontu zostały zarejestrowane przez georadar. Jest to urządzenie, którego działanie polega na emitowaniu fal elektromagnetycznych pozwalających znaleźć w ziemi obiekty tworzące pod nią pewne przestrzenie, np. korytarze czy krypty.
Dr Przysiężna-Pizarska podjęła wyzwanie i w sierpniu tego samego roku, po uzyskaniu pozwolenia konserwatorskiego, w ciągu jednego dnia zostały odkryte schody prowadzące do krypty. Aby rozpocząć wykopaliska, należało przeprowadzić najpierw badania mykologiczne, żeby wykluczyć możliwość znajdowania się w ziemi grzybów chorobotwórczych. Zajęli się tym specjaliści z Instytutu Biotechnologii. Gdy upewniono się, że prace archeologiczne mogą zostać przeprowadzone bezpiecznie, rozpoczęto wykopy.
Co znaleziono?
Badania w 2022 r. zaczęły się od ściągnięcia posadzki przez wyspecjalizowaną firmę. Bezpośrednio pod nią znaleziono mur fundamentowy kolegiaty, której powstanie datuje się na 1220/1230 r., a poświęcenie na 16 listopada 1295 r. Pierwszy został odkopany murek oraz służki (pionowe elementy dostawiane do filaru stosowane w budownictwie kościelnym) z początku XIII w., które są absolutnie wyjątkowym odkryciem w skali kraju. Odnaleziono również prezbiterium z ołtarzem z pierwszej połowy XIII w., które w XIV w. zostało przebudowane. Oprócz tego zespół archeologiczny odkrył miejsce pochówków. Tylko jeden z nich jest przykryty warstwą spalenizny, co wskazuje na to, że groby pochodzą z różnych lat. Kolejny z nich znajduje się w sercu samego prezbiterium, ok. 1,2 m od ołtarza, i jest wyposażony w dwa punkty, gdzie mogły znajdować się świeczniki. Wiele wskazuje na to, że pochowana jest tam osoba ważna, zasłużona dla Opola, która prawdopodobnie w jakiś sposób wspomogła miasto. Dookoła katedry znaleziono szkielety, które – jak się później okazało – są pozostałościami po średniowiecznym cmentarzu.
Oprócz tego wykopano także ponad 850 zabytków ruchomych (m.in. medaliki, pierścionki, różańce, druciki miedziane) znajdujących się w obrębie kościoła, który stał na miejscu katedry w latach 20. XIII w. Dodatkowo archeolodzy odnajdują mnóstwo węgla drzewnego, który jest dowodem na to, że kościół rzeczywiście został spalony; jego analizy pomogą określić czas, w którym doszło do pożaru.
Jak odbywa się kopanie archeologiczne?
Zespół archeologiczny pod przewodnictwem dr Magdaleny Przysiężnej-Pizarskiej używa metody stratygraficznej połączonej z mechaniczną. W katedrze pierwsza warstwa to gruz, ma ona określoną głębokość w różnych miejscach, w prezbiterium zaś wynosi do 60 cm. Zapakowane w wiaderka warstwy wsypywane są na sita o gęstości oczek 4 mm. Pozwala to na dokładne przesianie ziemi i odkrycie zabytków. Gdy zostaną znalezione wartościowe przedmioty, np. monety, kości czy ceramika, od razu dokonuje się ich rejestracji. Nadawany jest im numer inwentarza, a ponadto zapisywane są: nazwisko odkrywcy, głębokość, na której je odnaleziono oraz w jakim nawarstwieniu się znalazły.
Dr Magdalena Przysiężna-Pizarska przebywa na wykopaliskach przy katedrze od godz. 7:30 do prawie 21:00 od poniedziałku do soboty. Pomaga jej zespół wyspecjalizowanych archeologów. Jeśli interesuje Cię, jak wyglądają takie badania i chciałbyś/chciałabyś zobaczyć je na żywo, zgłoś się do dr Przysiężnej-Pizarskiej i zostań wolontariuszem. Również Ty możesz pomóc przy badaniach archeologicznych!
Autorka: Julia Cal
Zdjęcie główne: Katarzyna Sajdych
Zdjęcia: Julia Cal
