Model pracy łączący obowiązki wykonywane zarówno w biurze, jak i w domu, czyli tzw. tryb hybrydowy, zyskuje coraz większą popularność. W sytuacji, gdy pracownik realizuje swoje zadania z miejsca zamieszkania, zastosowanie mają przepisy dotyczące pracy zdalnej. Jakie są najważniejsze z nich? Wyjaśniamy!
Zgodnie z kodeksową definicją, która została wprowadzona po nowelizacji, praca zdalna to ,,praca wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość’’.
Choć praca zdalna nie wiąże się z wykonywaniem szczególnie niebezpiecznych czynności, nie oznacza to, że jest całkowicie wolna od zagrożeń. Zgodnie z art. 234 Kodeksu pracy, pracodawca w razie wypadku przy pracy jest zobowiązany:
- podjąć wszystkie niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie,
- zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
- ustalić, w przewidzianym trybie, okoliczności i przyczyny wypadku,
- zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom w przyszłości,
- niezwłocznie zawiadomić właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy, a także o każdym innym wypadku, który wywołał podobne skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy,
- prowadzić rejestr wypadków przy pracy,
- przechowywać protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy wraz z pozostałą dokumentacją powypadkową przez 10 lat,
- ponosić koszty związane z ustalaniem okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy.
Warto zaznaczyć, że w przypadku pracy zdalnej pracodawca powinien podjąć działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie oraz zawiadomić okręgowego inspektora pracy i prokuratora – natomiast będzie to możliwe dopiero po zgłoszeniu wypadku przez poszkodowanego pracownika lub innego domownika.
W kontekście udzielania pierwszej pomocy istotne jest, aby została ona zastosowana możliwie jak najszybciej po zaistnieniu wypadku. Pracodawca nie ma realnej możliwości zapewnienia jej w odpowiednim czasie pracownikowi wykonującemu obowiązki w trybie zdalnym. Z tego względu jest on zwolniony z niektórych wymagańw zakresie BHP, takich jak udzielanie pierwszej pomocy w nagłych wypadkach, zwalczanie pożarów, ewakuacja pracowników czy zapewnienie łączności z ratownictwem medycznym. W związku z tym osoba wykonująca pracę zdalną powinna zostać odpowiednio poinstruowana, jak zadbać o własne bezpieczeństwo i jak postępować w razie nagłego zdarzenia.
Jak wcześniej wspomniano, pracodawca podejmuje działania związane z wypadkiem dopiero po otrzymaniu informacji o jego wystąpieniu. Zgłoszenie nie musi mieć formy pisemnej – wystarczy powiadomienie telefoniczne. Osoba dokonująca zgłoszenia powinna podać m.in. dane dotyczące rodzaju odniesionego urazu, miejsca zdarzenia oraz okoliczności, w jakich do niego doszło.
Zabezpieczenie miejsca wypadku polega przede wszystkim na uniemożliwieniu dostępu do niego osobom nieuprawnionym oraz na powstrzymaniu się od uruchamiania maszyn i urządzeń wyłączonych w związku z wypadkiem – chyba że ich ponowne uruchomienie jest niezbędne.
W celu wyjaśnienia przebiegu zdarzenia i sporządzenia odpowiedniej dokumentacji, pracodawca powołuje zespół powypadkowy. Jego zadaniem jest możliwie niezwłoczne ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku. Zespół może m.in. przeprowadzić oględziny miejsca zdarzenia, ocenić stan techniczny maszyn i urządzeń ochronnych, sprawdzić warunki pracy oraz zebrać zeznania świadków. Ponadto do jego obowiązków należy prawna kwalifikacja zdarzenia – ustalenie, czy doszło do wypadku przy pracy – a także wskazanie środków profilaktycznych i opracowanie zaleceń, które mogą zapobiec podobnym sytuacjom w przyszłości, w szczególności na podstawie oceny ryzyka zawodowego na danym stanowisku. Jeżeli materiały zebrane przez organy prowadzące postępowanie w sprawie zostaną udostępnione, zespół powypadkowy ma obowiązek je wykorzystać. Po zakończeniu analizy sporządza się protokół powypadkowy.
Uzgodnienie między pracodawcą a pracownikiem w zakresie wykonywania pracy zdalnej może nastąpić zarówno w momencie zawierania umowy o pracę, jak i w trakcie trwania stosunku pracy. Dodatkowo, w przypadku osób zatrudnianych na stanowiskach administracyjno-biurowych, dopuszczalne jest przeprowadzenie wstępnego szkolenia z zakresu BHP w pełni z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej. Pracownik potwierdza odbycie szkolenia w formie papierowej lub elektronicznej.
Podczas dokonywania oceny ryzyka zawodowego dla pracownika wykonującego obowiązki w trybie zdalnym uwzględnia się w szczególności wpływ takiej formy pracy na narząd wzroku, układ mięśniowo-szkieletowy, a także czynniki psychospołeczne związane z izolacją i organizacją pracy. Na podstawie wyników przeprowadzonej oceny pracodawca opracowuje dokument zawierający informacje dotyczące:
- zasad i sposobów prawidłowej organizacji stanowiska pracy zdalnej, z uwzględnieniem zasad ergonomii,
- zasad bezpiecznego i higienicznego wykonywania obowiązków w trybie zdalnym,
- czynności zalecanych po zakończeniu dnia pracy zdalnej,
- procedur postępowania w sytuacjach awaryjnych, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia lub życia.
Dopuszczalne jest również opracowanie przez pracodawcę ogólnej oceny ryzyka zawodowego dla określonych grup stanowisk pracy wykonywanej zdalnie.
Źródła:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy [https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19740240141/U/D19740141Lj.pdf 07.04.2025]
S. Wójcik, Wypadek przy pracy zdalnej a obowiązki BHP [https://sip-1legalis-1pl-1w27a0t3e0022.han.uni.opole.pl/document-view.seam?documentId=mjxw62zogi3danbshezdsma&refSource=search&ols=Wypadek%20przy%20pracy%20zdalnej%20a%20obowi%C4%85zki%20BHP&searchType=near&searchScope=all 07.04.2025]
A. Kuźmicka, BHP a praca zdalna – o czym należy pamiętać? [https://ehsconsulting.pl/bhp-a-praca-zdalna-o-czym-nalezy-pamietac/ 08.04.2025]
Tekst: Martyna Kusaj
Grafika: Pixabay
