Jako osoby w młodym wieku rzadko przejmujemy się kwestiami, które dotyczą naszego zdrowia. Ignorujemy objawy przeziębienia, niechętnie chodzimy do lekarza, a regularne badania okresowe to rzadkość w przypadku studentów. Statystyki są jednak bezlitosne. Pokazują, że zachorowalność na poważne choroby nowotworowe dotyka coraz młodszych osób. Dlatego tak ważna jest odpowiednia profilaktyka zdrowotna, na którą chciałabym zwrócić uwagę w aspekcie młodych kobiet, a do jej elementów należą badanie cytologiczne oraz badanie piersi.
Czym jest cytologia?
Cytologia to badanie przesiewowe wykonywane przy pomocy wymazu z szyjki macicy. Dzięki niemu można wykryć wczesną postać raka szyjki macicy, gdy jest on jeszcze bezobjawowy. Dodatkowo pozwala ocenić występujące zmiany takie jak stany zapalne. Badanie to powinna wykonywać raz w roku każda młoda kobieta, która rozpoczęła współżycie oraz każda kobieta od 25. roku życia. Dla kobiet od 25. do 59. roku życia prowadzony jest program profilaktyki raka szyjki macicy, dzięki któremu można wykonać to badanie bezpłatnie co trzy lata lub dla kobiet z grupy ryzyka co roku.
Przebieg badania i przygotowanie się do niego
Pobranie materiału do badania trwa kilka minut i choć może wydawać się nieprzyjemne – nie jest bolesne. Najczęściej występuje na początku wizyty ginekologicznej. Przy pomocy wziernika i specjalnej szczoteczki pobierany jest wymaz z tarczy i kanału szyjki macicy. Następnie pobrany materiał przenoszony jest na specjalne szkiełko i transportowany do laboratorium w celu przeprowadzenia badania.
Aby przygotować się odpowiednio do badania należy być pomiędzy 10. a 18. dniem cyklu. Na dwie doby przed pobraniem materiału należy powstrzymać się od stosunku płciowego i stosowania preparatów dopochwowych. Co najmniej cztery dni powinny upłynąć od stosowania globulek dopochwowych. Bez obaw – o wszystkim poinformuje położna przed badaniem.
Co jeżeli wynik będzie zły ?
Pobrany materiał w laboratorium jest oceniany na początku pod względem poprawności jego pobrania. Z nieodpowiedniego wymazu nie będziemy w stanie ocenić poprawnego wyglądu komórki, dlatego tak ważne jest odpowiednie przygotowanie i przeprowadzenie tego badania. Jeżeli jednak zostaną stwierdzone zmiany komórkowe, przeprowadzane są kolejne badania, m.in. kolposkopia, gdzie pobiera się materiał do badania histopatologicznego.
Cytologia pozwala wykrywać wczesne stadia nowotworowe, kiedy to leczenie przynosi bardzo dobre efekty. Postać nieinwazyjna raka szyjki macicy trwa kilka lat, dlatego tak ważna jest systematyczna profilaktyka w tym kierunku.
Co mówią statystyki ?
Zachorowalność na raka szyjki macicy w Polsce powoli, ale systematycznie maleje. W 2017 roku odnotowano 2502 nowe przypadki. Umiejscawia to ten nowotwór na ósmym miejscu w kolejności występowania zachorowań na nowotwory złośliwe u kobiet. Wraz ze spadkiem zachorowalności maleje też liczba zgonów W 2017 roku było to 1609 przypadków, co stawia raka szyjki macicy na dziewiątym miejscu wśród wszystkich nowotworów u kobiet. Kobiety w wieku poniżej 20 lat rzadko chorują na ten nowotwór, ale zachorowalność wzrasta wraz z wiekiem. Na raka szyjki macicy chorują najczęściej kobiety w wieku średnim (45-65 lat), stanowiąc ponad 50% kobiet chorujących na ten nowotwór. Warto zauważyć, że aż 99% przypadków raka szyjki macicy ma swoje źródło we wcześniejszej infekcji wirusem HPV.
HPV
Częstym czynnikiem, który powoduje raka szyjki macicy jest wirus brodawczaka ludzkiego (HPV). Jest on przenoszony drogą płciową. Tylko dwa jego szczepy są onkogenne, czyli odpowiedzialne za rozwój nowotworów, dlatego jeżeli ktoś ma stwierdzonego wirusa HPV (a mówi się, że nawet 80% osób może go posiadać, nawet o tym nie wiedząc) to bez obaw, bo może być to ten nieonkogenny. Istnieje również profilaktyka w tym kierunku – szczepienia dla dziewcząt (co jest paradoksem, ponieważ wirusa przenoszą mężczyźni) przeciw wirusowi HPV, którą podaje się dziewczynce w wieku nastoletnim, kiedy nie rozpoczęła jeszcze życia seksualnego. Szczepienia te nie mają ogólnopolskiego projektu finansowania, jednak pojawiają się miasta, w których dziewczęta mają okazję do zaszczepienia się za darmo. Ten onkogenny wirus nie jest obojętny również dla mężczyzn, ponieważ może powodować nowotwór przełyku, odbytu, jamy ustnej i gardła.
Badanie piersi
Innym elementem profilaktyki zdrowotnej może być proste badanie piersi, które ma na celu zapobieganie i wczesne wykrywanie nowotworu gruczołów piersiowych. Należy wykonywać je samodzielnie w domu, jak i podczas każdej wizyty u ginekologa.
Jak często wykonywać badanie?
Samobadanie piersi powinno przebiegać raz w miesiącu. Najlepiej 2-3 dni po miesiączce (wtedy piersi nie są obrzęknięte i obolałe). Ważne jest, żeby był to mniej więcej stały dzień. Dla kobiet, które nie miesiączkują, należy wybrać jeden dzień w miesiącu (np. pierwsza niedziela miesiąca lub dzień swoich urodzin), kiedy wykonują to badanie. Dla kobiety w wieku 20-30 lat odpowiednim badaniem u lekarza jest wykonanie USG piersi. Pierś w tym wieku ma charakter gruczołowaty, dlatego nie nadaje się do badania przy użyciu mammografu.
Istnieje projekt finansowania badania mammograficznego dla kobiet w wieku 50-69 lat, które nie korzystały z badania mammograficznego w ciągu ostatnich dwudziestu czterech miesięcy, oraz co dwanaście miesięcy u kobiet z grupy ryzyka.
Jak samodzielnie wykonać badanie?
Badanie piersi należy wykonywać w różnych pozycjach i najlepiej w ciepłym miejscu (prysznic jest super opcją!). Najpierw oglądamy w lustrze piersi, czy są prawidłowe, ręce unosimy do góry, następnie kładziemy na biodrach i później pochylamy się do przodu. W każdej z tych pozycji przyglądamy się piersiom, czy widzimy niepokojące zmiany. Zwracamy uwagę na kształt, wielkość, ułożenie i konsystencję piersi. Należy przyjrzeć się skórze, zwracając uwagę na rozstępy, przebarwienia, owłosienie, wygląd brodawki i ich otoczki. Następnie badanie należy wykonać w pozycji stojącej i leżącej z ręką uniesioną do góry. Skórę piersi dotykamy całą długością palców i badamy opuszkami, wykonując ruchy okrągłe. Należy zbadać w ten sposób całą pierś nie omijając żadnego miejsca. Należy pamiętać – w jednym miejscu trzykrotnie zwiększyć nacisk, by wyczuć na każdej głębokości zmianę. Pierś składa się również z okolicy nad i podobojczykowej oraz pachowej. Co więcej, są to miejsca, gdzie najczęściej powstają guzki piersi.
W przypadku wyczucia zmiany należy udać się do lekarza na pogłębienie badania przy pomocy aparatu USG lub mammografu. Jednak bardzo często wyczuta przez kobietę zmiana nie musi być nowotworem. Budowa anatomiczna piersi składa się z licznych gruczołów, które mogą przypominać guzka. Dlatego tak ważna jest znajomość swoich piersi wynikająca z systematycznego wykonywania samobadania!
Co tym razem mówią statystyki?
Niestety, są coraz gorsze. W Polsce rak piersi rozpoznawany jest najczęściej u kobiet w wieku 50–69 lat. Rośnie jednak liczba przypadków diagnozowanych u kobiet młodszych. U kobiet w wieku 20-49 lat zachorowalność na raka piersi wzrosła prawie dwukrotnie w ciągu ostatnich trzydziestu lat. Oznacza to, że rak piersi coraz częściej dotyka kobiet w pełni aktywnych w życiu zawodowym, rodzinnym i społecznym. Jednocześnie liczba zgonów z powodu raka piersi utrzymuje się na tym samym poziomie, zatem w Polsce jest coraz więcej kobiet, które żyją z tą chorobą.
Człowiek często uczy się na błędach i docenia niektóre rzeczy dopiero wtedy, gdy je straci. Nie musi jednak tak być! Sami możemy dbać o swoje zdrowie, bo lepiej zapobiegać niż leczyć. Pokażmy, że jesteśmy odpowiedzialnymi kobietami i zadbajmy o zdrowie swoje i bliskich nam osób. Namawiajcie swoje koleżanki, siostry, mamy i babcie do regularnych badań i same bądźcie dla nich przykładem.
Tekst: Anna Żak
Zdjęcie: www.vogue.pl
