Więzienie jest miejscem, które zazwyczaj nie niesie za sobą pozytywnych skojarzeń. Przebywające w nim osoby w swoim życiu dokonały różnych przestępstw. Jednak i tacy ludzie borykają się z różnymi problemami, takimi jak uzależnienia, depresja czy stany lękowe – dlatego obecność psychologa, zarówno w zakładach karnych, jak i aresztach śledczych, jest bardzo ważna.
Czym zajmuje się psycholog więzienny?
Do więzienia trafiają ludzie różni pod względem wieku, rodzaju popełnionego czynu, a także z uzależnieniami, niepełnosprawnością czy chorobami, w tym psychicznymi. Psychologowie pracujący w strukturach Służby Więziennej wykonują zadania z zakresu:
– diagnostyki,
– oddziaływania resocjalizacyjnego,
– oddziaływania terapeutycznego,
– koordynacji działań penitencjarnych i postpenitencjarnych (Kożuszek, 2015).
Pierwsze dni osadzonego w zakładzie karnym (ZK) lub areszcie śledczym (AŚ) są kluczowe dla jego dalszego pobytu, dlatego już na tym etapie rozpoczyna się praca psychologa więziennego. Jednym z jego pierwszych zadań jest określenie – na podstawie przeprowadzonego wywiadu, obserwacji oraz dokumentacji – jak osadzony będzie funkcjonować podczas odbywania kary oraz z jakimi indywidualnymi problemami może się spotkać. Początki izolacji bywają trudnym momentem dla więźniów, dlatego psycholog powinien okazywać wsparcie, które pozwolić może osadzonemu na oswojenie się z nową sytuacją.
Inne zadania, jakie wykonuje psycholog więzienny, to prowadzenie terapii grupowych/indywidualnych, interwencji kryzysowych oraz programów profilaktycznych z osobami agresywnymi, które stosowały przemoc domową lub mają problemy związane z uzależnieniami od alkoholu i środków psychoaktywnych. Dlatego udział w terapii, programach readaptacyjnych i profilaktycznych ma na celu przede wszystkim pracę nad swoimi deficytami i zasobami psychologicznymi (np. kontakty międzyludzkie, inteligencja emocjonalna) oraz przygotowanie osadzonych do życia społecznego po odbyciu kary pozbawienia wolności. Dodatkowo psycholog może zdiagnozować u więźnia skłonności do zachowań suicydalnych (samobójczych) – w tym przypadku, oprócz terapii, zostaje także wdrożone leczenie psychiatryczne.
Praca psychologa więziennego to także prowadzenie dokumentacji skazanych. Najczęściej są to opinie psychologiczne, w których zawarte są oceny, mechanizmy zachowania, a także istotne zalecenia dotyczące postępowania z osadzonym. Poprzedzają one m.in. zakwalifikowanie więźnia do odbycia kary w systemie terapeutycznym. Od psychologa zależy także, czy skazany będzie mógł starać się np. o pracę na terenie więzienia – wtedy tworzony jest dokument umożliwiający podjęcie takiej pracy.
Co należy zrobić, aby zostać psychologiem więziennym?
Osoby, które myślą o tej ścieżce zawodowej, powinny przede wszystkim mieć ukończone studia magisterskie z psychologii – jest to główny warunek. Dobrze byłoby posiadać także wiedzę z zakresu terapii uzależnień czy interwencji kryzysowej.
Istnieją dwie ścieżki zawodowe – psycholog jako funkcjonariusz oraz psycholog jako cywil. W obu przypadkach postępowanie rekrutacyjne wygląda następująco: rozmowa kwalifikacyjna, skierowanie na komisję lekarską, testy psychologiczne oraz (opcjonalnie) sprawnościowe.
Podsumowując
Praca w takim miejscu jak zakład karny bądź areszt śledczy nie należy do najłatwiejszych ze względu na mocno specyficzne warunki. Osoby decydujące się na wykonywanie zawodu psychologa więziennego powinny być przygotowane na dynamiczną i często stresującą pracę, jednak pomimo jej specyficzności i trudności może być ciekawa. Na sam koniec warto podkreślić, że skuteczna pomoc osobie odbywającej karę pozbawienia wolności zależy od zaangażowania obu stron – jeśli jest ono wystarczające, istnieje duża szansa na zapewnienie wsparcia i pomocy osadzonemu.
Bibliografia
M. Kożuszek, Rola psychologii w działalności służb mundurowych, „Zeszyty naukowe ruchu studenckiego‟, b.m.w., 2015, ISSN 2084–2279.
Autorka: Magdalena Tomalska
Grafika: pixabay.com
