Efekt aureoli (in. efekt halo) jest jednym z odmian podstawowego błędu atrybucji, czyli powszechnej skłonności do przypisywania cudzych zachowań czynnikom wewnętrznym przy jednoczesnym niedocenianiu roli wyznaczników sytuacyjnych. Kiedy możemy spotkać się z tym efektem i jak go unikać?
Czym dokładnie jest?
Efekt aureoli to zjawisko psychologiczne, które polega na przypisywaniu świeżo poznanym osobom określonych cech pozytywnych lub negatywnych na podstawie jednego kryterium. Dla przykładu, kiedy spotkasz się z kobietą elegancko ubraną, wychodzącą z luksusowego samochodu, możesz automatycznie uznać, że jest osobą zaradną i pracowitą, co nie musi mieć swojego odzwierciedlenia w rzeczywistości. Efektu halo możemy także doświadczyć, gdy przed poznaniem nowej osoby usłyszymy na jej temat pozytywne lub negatywne opinie innych ludzi, które nieświadomie przyswoimy. Jednym z istotnych czynników powstawania tego efektu jest również myślenie stereotypowe i uwarunkowane kulturowo, np. jeśli osoba o konkretnym imieniu nas zawiodła, każda następna nazywająca się tak samo może automatycznie wzbudzać w nas brak zaufania.
Wyróżniamy dwa typy efektu halo: anielski oraz szatański. Pierwszy z nich polega na przypisywaniu pozytywnych cech osobom, które wywarły na nas dobre pierwsze wrażenie. Analogicznie efekt szatański polega na przypisywaniu cech negatywnych w przypadku nieprzychylnych pierwszych odczuć. Umysłowi ludzkiemu znacznie łatwiej jest ocenić człowieka na podstawie szczątkowych informacji, niż analizować całą złożoność charakteru i osobowości. Po wstępnym werdykcie często na siłę doszukujemy się w innej osobie takich cech, które pasować będą do wytworzonego przez nas obrazu. Niejednokrotnie jednak opinia ta nie jest miarodajna i nie pasuje do tego, co dana osoba faktycznie sobą reprezentuje i jaka jest.
Pierwsze wrażenie jako podstawa tworzenia efektu aureoli
Mimika, gesty, ton głosu czy zapach to jedne z wielu cech, które wpływają na efekt pierwszego wrażenia, czyli zbioru bodźców, które oddziałują na wszystkie zmysły. Jest to skondensowana i nieunikniona opinia na temat drugiego człowieka, tworzona przez mózg na podstawie dostarczonych mu przez zmysły informacji, ale także naleciałości kulturowych czy doświadczeń. Kształtuje się w ciągu pierwszych kilku do kilkudziesięciu sekund od momentu zauważenia lub poznania danej osoby. Zdanie wyrobione na podstawie pierwszego wrażenia przeważnie jest trwałe, trudno zmienić zwłaszcza te negatywne. Ma ono także wpływ na dalszy przebieg relacji, a nawet może spowodować, że do jej rozwoju wcale nie dojdzie.
Ta instynktowna reakcja mózgu jest pozostałością po naszych przodkach. Sugerując się pierwszym wrażeniem, unikali oni zagrożenia, którego spotkanie mogło skutkować utratą życia.
Jak uniknąć efektu aureoli?
Aby uniknąć kreowania pochopnych opinii na temat innych, przede wszystkim warto powstrzymać się przed zbyt szybkim wydaniem werdyktu i obserwować nowo poznaną osobę nieco dłużej. Często po rozmowie i bliższym poznaniu człowiek rozluźnia się, zaczyna pokazywać swoje prawdziwe oblicze i ujawniać rzeczywiste intencje. Już po niedługim czasie można zaobserwować u niego nieznaczne zmiany, np. w gestykulacji czy tonie głosu. Warto również przemyśleć swoją pierwszą ocenę i zweryfikować, czy faktycznie pokrywa się z prawdziwym obrazem drugiej osoby. Aby uniknąć efektu halo powstającego w wyniku wpływu innych ludzi, nie należy przyjmować niczyjej opinii za pewnik. Opiniodawca mógł poznać daną osobę w zupełnie innych warunkach niż my. W końcu wszystko zależy od Was, Waszego zachowania, ale też dopasowania charakterów i podobieństw, a nie opinii osób trzecich.
Autorka: Iga Czernik
Grafika: Amelia Kamińska
