Nadchodzi lato. Z każdym dniem na dworze robi się coraz przyjemniej. Może jeszcze trochę za wcześnie na kąpiel w basenie, ale za to każda pora jest odpowiednia, żeby zanurzyć się w atmosferze lasu.
Kąpiel leśna (jap. shinrin-yoku) to praktyka kontaktu ze środowiskiem leśnym, która korzystnie oddziałuje na zdrowie i dobrostan człowieka. Termin ten pojawił się w latach 90. ubiegłego wieku w Japonii, gdzie przeprowadzono pierwsze badania naukowe potwierdzające skuteczność kąpieli leśnych. Naukowcy założyli, że powrót do natury może być dobrą metodą radzenia sobie z chronicznym stresem. W ramach badań zaprowadzono do lasu grupę ludzi. Przed rozpoczęciem eksperymentu zmierzono im parametry stresu. Po krótkim spacerze w otoczeniu drzew ponownie wykonano pomiary, a wnioski były jednoznaczne: praktyki zorientowane na relacje z przyrodą pomagają zmniejszyć zarówno subiektywnie odczuwany stres, jak i jego fizjologiczne parametry we krwi.
Okazuje się, że powrót do korzeni i relacji z naturą realnie wpływa na poprawę zdrowia i samopoczucia. Powstaje coraz więcej publikacji, w których wykazuje się pozytywny wpływ lasu na człowieka. Kąpiel leśna może normalizować ciśnienie, tętno, poziom glukozy we krwi i poprawiać odporność. Oddziałuje też na regulację układu nerwowego poprzez pobudzenie układu przywspółczulnego, który odpowiada za uspokojenie i zrelaksowanie organizmu, obniżenie złości, lęku oraz poziomu stresu.
W niektórych krajach (np. w Nowej Zelandii, Wielkiej Brytanii, Kanadzie) lekarze wystawiają tzw. zielone recepty, czyli zalecenia dotyczące podejmowania działań pogłębiających relację z naturą. Mogą one dotyczyć aktywności fizycznych na zewnątrz, a także szczególnego ukierunkowania na doświadczanie środowiska naturalnego: spacerów, obserwacji przyrodniczych, praktyk uważności w naturze, a także kąpieli leśnych.
Słowo kąpiel nawiązuje do metafory zanurzenia się w atmosferze lasu przy pomocy wszystkich zmysłów podczas powolnego, zwykle milczącego spaceru. Obecnie istnieje wiele nurtów kąpieli leśnych, które mogą odbywać się samodzielnie lub z przewodnikiem. Są one skuteczne w każdej grupie wiekowej, bez względu na płeć czy pochodzenie, i o każdej porze roku – o ile warunki środowiskowe nie są zagrażające ani nie powodują dyskomfortu.
Ale jak to w zasadzie działa? Dlaczego przebywanie w lesie korzystnie wpływa na organizm? Odpowiedź tkwi w naszych zmysłach. W miastach ludzie mieszkają stosunkowo od niedawna, przez co organizm nie jest ewolucyjnie w pełni dostosowany do tego środowiska. Dochodzące zewsząd bodźce – hałas, pośpiech i inne dystraktory – zwiększają poziom przewlekłego stresu. W środowisku leśnym zmysły odbierają przyjemniejsze dźwięki, zapachy i światła. Gdy wchodzimy do lasu, dzieje się biologiczna magia. Umysł się odpręża, a ciało rozluźnia.
Mnóstwo aromatów unoszących się w powietrzu tworzy przyjemną leśną kompozycję, która działa uspokajająco na układ nerwowy. Wytwarzany przez rośliny, a w szczególności drzewa, bioaerozol zawiera cząsteczki bakteriobójcze, grzybobójcze i wirusobójcze. Podczas oddychania substancje te dostają się do płuc, a następnie do krwiobiegu, stymulując produkcję komórek odpornościowych. Słuch delektuje się subtelnymi dźwiękami natury, które są niepowtarzalne, odprężające i pobudzające jednocześnie, dodatkowo pozytywnie wpływają na koncentrację. Zmysł wzroku odpoczywa od ekranu telefonu, a już sam widok drzew poprawia nastrój. Wszystkie te sygnały płynące z naszych zmysłów do mózgu sprawiają, że zwiększa się poczucie bezpieczeństwa, a my wprowadzamy się w stan relaksu – zmniejsza się poziom kortyzolu, czyli hormonu przewlekłego stresu.
Brzmi zachęcająco? Warto spróbować tego na własnej skórze. Wystarczy ubrać się wygodnie i wyruszyć do lasu, a jeżeli nie ma żadnego w pobliżu, równie dobrze sprawdzi się park. Zanurz się w atmosferze przyrody przy pomocy wszystkich zmysłów: wzroku, słuchu, węchu oraz dotyku. Postaraj się być uważnym i skoncentrowanym. Skup się na przebywaniu tu i teraz – słuchaj, głęboko oddychaj, podziwiaj, usiądź wygodnie lub spaceruj. To czas, w którym najważniejsze są natura i oczywiście Ty.
Źródło: Q. Li, Effects of forest environment (Shinrin-yoku/Forest bathing) on health promotion and disease prevention – the Establishment of “Forest Medicine”, „Environmental Health and Preventive Medicine” 2022, 27, s 43.
Tekst: Aleksandra Pucyk
Zdjęcie: Anna Hołowata
