Wolontariat, akcje społeczne, działania charytatywne. Wszystkie te pojęcia łączy niewątpliwie aspekt pomocy. W tym artykule dowiecie się, jakie są główne podstawy zachowań prospołecznych oraz jakie potencjalne korzyści mogą dać one obu stronom wsparcia.
Zachowania działające na korzyść innych dzielimy podstawowo na: prospołeczne (takie, które służą całości kolektywu, do którego należymy), pomocowe (mające podnieść dobrostan konkretnej osoby) oraz altruistyczne (służące poprawieniu jakości życia kogoś, kosztem naszego wysiłku). Każde z tych zachowań wiąże się z pozytywnymi emocjami, najczęściej występującymi zarówno u pomagającego, jak i tego, któremu się pomaga.
Dlaczego pomagamy?
Teorii jest wiele. Jedną z początkowych i bardziej intuicyjnych, opisywanych przez biologów, zoologów, a także psychologów, jest funkcjonowanie reguły wzajemności – pomogę komuś, ze względu na to, że ta osoba już kiedyś mi pomogła. Równocześnie, jeśli teraz zrobię coś dla kogoś, w przyszłości jest większa szansa na to, że ten ktoś zrobi coś dla mnie, gdy będę tego potrzebować. Reguła ta funkcjonuje nie tylko wśród ludzi – zauważa się ją także np. u mięsożernych ssaków, dzielących się upolowaną zwierzyną. Ten, któremu łowy poszły najlepiej, częstuje pozostałych swoją zdobyczą. To sprawia, że jest on zabezpieczony – w razie nieudanego polowania osobnik, który lepiej się spisał, biorąc pod uwagę wcześniejszą pomoc, chętnie się podzieli.
Inna z teorii – teoria dysonansu poznawczego Leona Festingera – mówi, że pomagamy innym, aby zachować optymalny, zgodny z przekonaniami obraz samego siebie. Jeśli uważam, że jestem osobą miłą, życzliwą i wspierającą innych, będę nieść wsparcie, żeby we własnej głowie nie zaburzyć tego obrazu siebie.
Można rozważać, czy przykłady tych teorii wiążą się z altruizmem – w obu przypadkach chodzi przecież o to, by osoba niosąca pomoc odniosła jakiś zysk. Jednak czy to aż tak ważne, że pomagający czerpie pewien profit z niesienia pomocy, jeśli finalnie wsparcie dla osoby potrzebującej jest udzielone, a jej dobrobyt poprawia się? Jest to niewątpliwie kwestia do rozważenia przez każdego z osobna.
Jakie korzyści czerpiemy z pomocy?
Poza poczuciem pewności, że pomoc zostanie nam kiedyś udzielona i świadomością bycia w zgodzie ze sobą, niesienie pomocy buduje w ludziach poczucie wspólnotowości oraz bycia z innymi. Według wielu badaczy, w tym Johnatana Heidta, popularyzatora nauki, jest to źródłem poczucia znaczącej poprawy jakości życia, czy wręcz odczuwania szczęścia u ludzi.
Warto pochylić się również nad koncepcją wsparcia społecznego. Jest to zjawisko oparte na niesieniu i otrzymywaniu pomocy przez jednostki przynależące do większej grupy. Takie wsparcie dzielimy na informacyjne (dotyczące konkretnych wiadomości, wskazówek), materialne (dotyczące fizycznej pomocy, wspomagania finansowego czy rzeczowego), emocjonalne (dotyczące wsparcia w przeżywanych afektach) i duchowe (związane z aspektami transcendentalnymi). Świadomość, że w razie niepowodzeń możemy liczyć na pomoc, a więc spostrzegane przez nas wsparcie, znacząco wpływa na redukcję poziomu stresu oraz zwiększa chęć podejmowania się różnorakich wyzwań.
Co ciekawe, są także bardziej pragmatyczne zalety różnego typu pomocy, w tym tej najbardziej podstawowej. Organizacje czy akcje charytatywne dbają o to, by niosący wsparcie innym poczuli się docenieni. Nie przekreśla to jednak idei wsparcia bezinteresownego – zyski są tak prozaiczne, że dla wielu stanowią jedynie sympatyczny dodatek do lepszego samopoczucia.
Najpopularniejsze przykłady doceniania niesienia pomocy w Polsce to:
- serduszka WOŚP – naklejki oferowane za wrzucenie datku do puszki. Umieszczenie serduszka na odzieży czy w innym miejscu może być dodatkową reklamą dla corocznej akcji zbiórki pieniędzy na osoby dotknięte jakąś chorobą;
- Korpus Solidarności – portal zrzeszający wolontariuszy. Za przepracowanie pewnej liczby godzin w rożnych organizacjach non-profit oferuje on symboliczne profity w postaci zniżek na usługi partnerów Korpusu;
- honorowe karty – dotyczą zarówno krwiodawców, jak i dawców szpiku. Często wiążą się z ułatwieniami w sektorze ochrony zdrowia, w którym dzięki niesionej pomocy możemy oczekiwać ułatwienia w realizowaniu różnorakich procedur;
- akcje promocyjne różnych firm – szczególnie w kontekście corocznych finałów Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Firmy prześcigają się w akcjach mających wspierać wolontariuszy, co długofalowo przyności korzyść promowaniu całych zbiórek.
Pomaganie i zachowania altruistyczne, choć wydają się skierowane w stronę drugiej osoby, często wtórnie przynoszą korzyści także pomagającemu. To sprawia, że warto rozważyć branie udziału w wolontariatach czy akcjach charytatywnych. Szczególnie, jeśli weźmiemy pod uwagę, jak wiele może znaczyć nasza pomoc dla tego, komu ją oferujemy.
Tekst: Weronika Kłysz
Grafika: Agata Smolarczyk
