Noworodek, który dopiero co przyszedł na świat, może być uzależniony od alkoholu. Dziecko nie ma wpływu na podjęte przez matkę w okresie płodowym decyzje, jednak ich nieodwracalne skutki pozostaną z nim już na zawsze.
Wydawać mogłoby się, iż czasy nieświadomości na temat konsekwencji spożywania alkoholu w ciąży już dawno minęły. Jak się okazuje – nic bardziej mylnego. Zatrważające statystki pokazują, iż co trzecia kobieta w ciąży nadal sięga po alkohol. Cząsteczki etanolu z łatwością przenikają przez łożysko i dostają się do krwiobiegu płodu. Wystarczy ok. 40 min., aby stężenie alkoholu we krwi płodu było zbliżone do tego we krwi matki, a jeden łyk używki może skazać dziecko na nieuleczalne konsekwencje skrajnie nieodpowiedzialnego zachowania jego własnej matki. Co więcej, alkohol naraża nienarodzone dziecko na utratę nie tylko zdrowia, ale także życia, co zostało określone przez tylko trzy litery: F, A, S.
Alkoholowy zespół płodowy, w skrócie FAS (ang. fetal alcohol syndrome), to stan występujący u dziecka, które w okresie prenatalnym narażone było na spożywany przez matkę alkohol. Używka ta wywołuje uszkodzenia fizyczne, psychiczne oraz wady rozwojowe. Alkohol etylowy zwiększa możliwość poronienia i przyczynia się do niskiej masy urodzeniowej dziecka. Spożywany przez kobietę w ciąży w szczególności wpływa na mózg, serce oraz nerki noworodka. Dzieci z alkoholowym zespołem płodowym borykają się z problemami z nauką, trudnościami w koncentracji czy zapamiętywaniu. Bardzo często uwidaczniają się u nich zaburzenia mowy, impulsywność oraz nadpobudliwość, wykazują także patologiczne zachowania społeczne i adaptacyjne. Są również bardziej narażone na ryzyko nadużywania przez nie w przyszłości alkoholu czy narkotyków. Przeważająca część osób dorosłych z FAS ma problemy psychiczne przyjmujące postać depresji, fobii społecznej, objawów psychotycznych czy zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych.
Alkoholowy zespół płodowy powoduje również charakterystyczne cechy fizyczne, którymi są m.in. mały obwód głowy, krótki i płaski nos, szeroki rozstaw oczu, opadające powieki czy rozszczep podniebienia. Słabo rozwinięta może być także dolna szczęka bądź wystąpić może cofnięta żuchwa. Osoby z FAS bardzo często zmagają się z deformacjami stawów, obniżonym napięciem mięśni szkieletowych, a nawet deformacją narządów wewnętrznych.
FAS bywa trudne do zdiagnozowania. Niektóre objawy zauważalne są od razu po urodzeniu. Inne uwidaczniają się wraz z rozwojem dziecka. W niektórych przypadkach postawienie właściwej diagnozy możliwe jest dopiero w życiu dorosłym, jednak im wcześniej to schorzenie zostanie wykryte, tym większe szanse na prawidłowy rozwój dziecka. Objawy FAS uzależnione są od ilości alkoholu spożytego przez przyszłą matkę oraz od etapu ciąży, w którym był on spożywany. Picie alkoholu, zwłaszcza w pierwszym trymestrze ciąży, wiąże się z poważnymi wadami wrodzonymi u dziecka. FAS jest chorobą nieuleczalną, chory zmaga się z nią przez całe życie. Długotrwała rehabilitacja, specjalistyczne leczenie oraz wsparcie psychiczne mogą jedynie przyzwyczaić go do życia z następstwami tego schorzenia, natomiast nigdy nie zniknie ono z jego życia.
Jedynym racjonalnym, wręcz niepodważalnym, sposobem uniknięcia alkoholowego zespołu płodowego jest całkowita abstynencja u kobiety w ciąży. Jak pokazują statystyki, problem spożywania przez kobiety ciężarne alkoholu nadal pozostaje powszechny na całym świecie. Wydawać może się to absurdem, iż pomimo licznych kampanii oraz banerów przypominających o zakazie picia alkoholu w ciąży, kobiety noszące pod sercem swoje potomstwo nadal sięgają po szkodliwe używki.
Warto zaznaczyć, że FAS może pojawić się także u dziecka, którego przyszła matka piła alkohol bez świadomości, iż spodziewa się potomstwa. Istotnym działaniem w tym przypadku jest jak najszybsze zaprzestanie spożywania go po dowiedzeniu się o swoim stanie. Wywołane dotychczas przez alkohol skutki można w okresie prenatalnym zminimalizować za pomocą specjalistycznego leczenia, co sprawi, że nie będą one w dalszej mierze wyniszczać organizmu dziecka.
Źródła:
- B. Panasiuk, K. Panasiuk, A. A. Panasiuk, Alkoholowy zespół płodowy (FAS) jako wyzwanie naszych czasów, „Zeszyty Naukowe Gdańskiej Szkoły Wyższej” 2019, t. 22, s. 33–48.
- V. Skrzypulec-Plinta, Płodowy zespół alkoholowy FAS fetal alcohol syndrome, https://orka.sejm.gov.pl, [dostęp: 18.10.2023 r.].
Tekst: Aleksandra Pientka
Grafika: Katarzyna Pieruch
