Powszechna chęć zachowania młodego wyglądu oraz zdrowego stanu skóry przez jak najdłuższy czas pobudza do poszukiwania substancji wpływających korzystnie na jej kondycję i spowalniających procesy starzenia. Ważną rolę w zachowaniu prawidłowej struktury skóry oraz zapobieganiu niedoskonałościom pełnią witaminy.
Nasza skóra jest odzwierciedleniem stanu naszego organizmu. Jeżeli skóra jest objęta prawidłową pielęgnacją oraz w organizmie znajduje się wystarczająco istotnych makro- i mikroelementów oraz witamin, to mamy mniejsze szanse na pojawienie się problemów ze skórą.
Witaminy to związki organiczne, które odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Mają wpływ na szlaki regulacyjne komórek oraz tkanek poprzez różnicowanie się do odpowiednich koenzymów i hormonów. Większość witamin musi być dostarczana z pożywieniem lub w formie gotowych preparatów, kiedy nie mogą być dostarczane w posiłkach. W leczeniu dermatologicznych schorzeń oraz w codziennej pielęgnacji skóry największą rolę odgrywają witaminy: A, B, C, D.
Witamina A odpowiada za prawidłową syntezę hormonów steroidowych, dobry stan nabłonków oraz za podziały komórkowe, wpływa na płodność i rozwój embrionalny, a także przyśpiesza gojenie ran. Odpowiada za uelastycznienie skóry oraz wygładzenie jej, w tym za likwidację niewielkich zmarszczek, dodatkowo zwiększa ilość fibroblastów oraz pobudza ich aktywność, a także wspomaga produkcję włókien kolagenowych. Wspomaga odnowę naskórka oraz reguluje funkcje wydzielnicze skóry.
Retinoidy, czyli pochodne witaminy A, wpływają na syntezę białek i podziały komórkowe, przez co w ich obecności dochodzi do poprawy struktury warstwy rogowej naskórka. Powodują również zmniejszenie przeznaskórkowej utraty wody i wzmocnienie funkcji ochronnej naskórka. Odpowiadają także za zabezpieczenie powstałego kolagenu przed degradacją. Beta-Karoten, z którego powstaje witamina A, potrafi wiązać rodniki tlenowe, co umożliwia zapobieganie uszkodzeniom tkanki skórnej powodowanym przez promieniowanie UVA. Należy jednak pamiętać, że retinoidy, mimo swoich znamiennych zalet, w nadmiernych dawkach mogą powodować: senność, nadmierne złuszczanie się naskórka i wymioty. Przy dużych dawkach u dorosłych może dochodzić do zwiększenia ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego czy wapnienia tkanek miękkich. Wczesnymi objawami takiej hiperwitaminozy są: pękanie warg, łamliwość paznokci, suchość skóry i włosów, a późniejsze objawy to: żółto-czerwone zabarwienie skóry, wypadanie włosów, jadłowstręt, zapalenie spojówek. Należy wspomnieć o tym, że retinoidy podawane z pożywieniem mogą wykazywać działanie teratogenne, czyli powodować wady rozwojowe płodu, które mogą prowadzić do poronienia lub przedwczesnego porodu. Istotne jest również unikanie ekspozycji na promieniowanie UV podczas stosowania retinoidów, ponieważ wzmacniają wrażliwość skóry na światło ultrafioletowe.
Witamina A występuje najpowszechniej w: mleku, tłustych rybach, szpinaku, jarmużu, marchwi, sałacie, czerwonej papryce.
Witaminy z grupy B występują zazwyczaj grupowo i wśród nich znajdują się: tiamina (B1), ryboflawina (B2), niacyna (B3), kwas pantotenowy (B5), pirydoksyna (B6), biotyna (B7), kwas foliowy (B9), kobalamina (B12). Witaminy te wzajemnie współpracują, dlatego też ciężko określić ich niedobór w diecie przez ich synergizm. Witamina B1 działa przeciwświądowo i jest istotna w leczeniu liszaja płaskiego i półpaśca. Witamina B2 pomaga w odpowiednim funkcjonowaniu błon śluzowych, a jej niedobory powodują świąd skóry, nadmierne łuszczenie naskórka, zaczerwienienie powiek i pękanie kącików ust. Stosowana jest również w leczeniu trądziku różowatego i łojotokowego. Witamina B3 rozszerza naczynia krwionośne, reguluje poziom cukru i cholesterolu we krwi oraz odpowiada za utrzymanie skóry w odpowiednim stanie. W wyniku jej niedoboru może dojść do powstania rumienia lombardzkiego, który charakteryzuje się szorstkością i zaczerwienieniem skóry w miejscach, które są narażone na promienie słoneczne. Witamina B5 wykazuje udział w prawidłowym funkcjonowaniu skóry oraz gojeniu się ran i odpowiada za hamowanie stanów zapalnych błon śluzowych. Witamina B6 stosowana jest do leczenia trądziku oraz w celu odżywienia i regeneracji skóry, a jej niedobory są widoczne w postaci łojotoku oraz stanów zapalnych skóry rąk i stóp. Witamina B7 reguluje gospodarkę lipidową oraz syntezę keratyny i hamuje aktywność gruczołów łojowych. Jej niedobór objawia się zmianą zabarwienia skóry, nadmiernym jej łuszczeniem, łamliwością paznokci i wypadaniem włosów oraz ich przetłuszczaniem. Stosowana jest doustnie w przypadku trądziku. Kuracja tą witaminą powoduje szybszy wzrost włosów, poprawę stanu paznokci i spłycenie zmarszczek. Witamina B9 wpływa na zdrowy wygląd i elastyczność skóry, a także działa przeciwzmarszczkowo oraz regenerująco. Jej niedobór objawia się szarobrązowymi przebarwieniami skóry, zanokcicą i dusznościami. Witamina B12 natomiast odpowiada za biosyntezę koenzymu Q10, który wpływa na redukcję zmarszczek. Dodatkowo witamina ta wyrównuje koloryt skóry, wygładza go i rozjaśnia skórę.
Witaminy z grupy B występują głównie w: wątrobie wołowej i wieprzowej, drożdżach, nabiale, jajach, bananach i brzoskwiniach oraz szpinaku.
Witamina C (kwas L-askorbinowy) jest silnym antyoksydantem, czyli odpowiada za redukcję reaktywnych form tlenu (wolnych rodników), które uszkadzają DNA oraz niszczą wielonienasycone kwasy tłuszczowe fosfolipidowych warstw błon komórkowych. Witamina C pełni rolę w powstawaniu wiązań krzyżowych kolagenu oraz w regulacji jego syntezy. Kwas askorbinowy uczestniczy w hamowaniu biosyntezy elastyny, która pełni istotną rolę w procesie starzenia się skóry. Odpowiada za zmniejszenie stresu oksydacyjnego oraz utrzymanie spójnej bariery skórnej, dzięki czemu zapobiega utracie wody ze skóry. Podczas badań askorbinian poprawiał barierę naskórka oraz wspomagał tworzenie zrogowaciałej otoczki komórkowej. Większe spożycie witaminy C łączy się także z mniejszym prawdopodobieństwem starczej suchości i pojawieniem się zmarszczek.
Najwięcej witaminy C posiadają: owoc dzikiej róży, czarna porzeczka, truskawka, kiwi, grejpfrut. Cytryna znajduje się na tej liście dopiero po wymienionych owocach, mimo iż najczęściej jest wskazywana jako główne źródło witaminy C.
Witaminy z grupy D są nazywane kalcyferolami i ich najważniejszymi funkcjami są wpływ na stan i rozwój kości oraz prawidłową ilość wapnia w zębach. Wśród ich właściwości można również wymienić korzyści w leczeniu ran skórnych. Dzięki promieniowaniu słonecznemu, zawierającemu promieniowanie ultrafioletowe, organizm może sam wytworzyć witaminę D, wypełniając 90% zapotrzebowania. Preparaty z witaminą D w dużych dawkach stosowane są w leczeniu nowotworów złośliwych skóry. W pielęgnacji skóry witamina ta poprawia napięcie naskórka oraz jego naturalne złuszczanie, zwiększa elastyczność skóry oraz odżywia i ujędrnia ją. Preparaty z witaminą D stosowane są w leczeniu trądziku pospolitego i różowatego, łuszczycy, przy nadmiernym wydzielaniu sebum oraz poparzeniach słonecznych i chemicznych czy zapaleniach mieszków włosowych, a także przyśpieszają gojenie ran i blizn, w tym potrądzikowych.
Witamina D występuje głównie w: rybach morskich, takich jak dorsz, łosoś, makrela, śledź, węgorz, a w mniejszych ilościach w: mleku, jajach i olejach roślinnych. Głównym źródłem witaminy D u człowieka jest synteza dzięki promieniom UVA.
Zdrowy i promienny wygląd skóry jest pożądany przez człowieka od dawnych czasów. Witaminy, które odpowiadają za wzmocnienie, odbudowę oraz regenerację skóry są istotne w codziennej diecie. Ważne jest, aby urozmaicać swoje posiłki w produkty zawierające poszczególne witaminy tak, aby nie doprowadzić organizmu do stanu ich niedoboru, a w przypadku znacznych braków witamin należy pamiętać o prawidłowej suplementacji poprzedzonej odpowiednimi badaniami i konsultacją lekarską.
Źródła:
- A. Gałuszka, J. Marwicka, Zastosowanie preparatów witaminowych w procesie pielęgnacji skóry, https://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2021/08/ACM-2021-04-v8-Marwicka.pdf, [dostęp: 20.04.2023].
- A. Płowiec, H. Bojarowicz, Wpływ witaminy A na kondycję skóry, http://www.phie.pl/pdf/phe-2010/phe-2010-3-352.pdf, [dostęp: 20.04.2023].
- B. Kręcisz, E. Suliga, M. Michalak, M. Pierzak, Bioactive Compounds for Skin Health: A Review, https://www.mdpi.com/2072-6643/13/1/203, [dostęp: 20.04.2023].
- K. Kałwa, K. Wilczyński, Kwas askorbinowy – budowa, właściwości i funkcje w organizmie człowieka, http://ips.wm.politechnika.koszalin.pl/doc/2017/4_2017/pdf%20str/IPS_4_2017_KAŁWA.pdf, [dostęp: 20.04.2023].
- M. Daszkiewicz, Rola żywienia w zapobieganiu i terapii wybranych schorzeń skóry, https://aestheticcosmetology.com/wp-content/uploads/2021/08/ACM-2021-04-v8-Daszkiewicz.pdf, [dostęp: 20.04.2023].
Autorki: Julia Kuc, Monika Kompala
Grafika: Sara Nizkiewicz
