Każdy z nas doświadcza w swoim życiu różnych rodzajów strachu, moglibyśmy powiedzieć, że nie ma w tym nic dziwnego, ponieważ to najzwyklejsza forma ochrony organizmu przed sytuacjami dla nas niebezpiecznymi.
Możemy nakreślić pewne różnice pomiędzy lękiem a strachem. Strach związany jest z bodźcem, który nam zagraża. Uaktywnia się w momencie wystąpienia realnego niebezpieczeństwa, natomiast w przypadku lęku jest troszkę inaczej. Pojawia się, gdy spotykamy się z irracjonalnym zagrożeniem. Powstaje w momencie, kiedy do nieokreślonego bodźca, wspomnień lub też niebezpieczeństwa dołączają pewne wyobrażenia.
Lęki nawracające i przeszkadzające nam w normalnym funkcjonowaniu, takie, które utrzymują się dłużej, możemy fachowo nazwać fobiami. Ogólne pojęcie fobii, jak podaje encyklopedia PWN, to „grupa objawów zaburzeń psychicznych, cechujących się względnie utrwaloną tendencją do unikania pewnych sytuacji (miejsc, okoliczności, przedmiotów, roślin, zwierząt lub osób)”, tak że możemy powiedzieć tu o ogólnych zaburzeniach strachu, który odczuwamy w różnych sytuacjach i które są w nas utrwalone.
W zaburzeniach lękowych możemy spotkać mnóstwo fobii, m.in. takie jak: fobia przed zwierzętami, przed środowiskiem naturalnym, fobie sytuacyjne, fobie przed krwią lub zastrzykiem, fobia przed śmiercią itd.
Chciałbym skupić swoją uwagę na fobii społecznej będącej problemem zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. Plasuje się na niechlubnym trzecim miejscu pod względem występowania w populacji ogólnej zaburzeń psychicznych. Jej charakterystyczne symptomy to m.in. lęk przed wystąpieniami publicznymi czy obawa o ocenę przez innych ludzi, z którymi jednostka ma styczność.
Fobia społeczna może pojawić się na skutek urazu emocjonalnego doznanego podczas wystąpień publicznych. Najprawdopodobniej osoba mogła spotkać się z krytyką lub negatywną oceną. Prawdopodobieństwo pojawienia się tego rodzaju fobii związane jest z niską samooceną.
Fobia może spowodować, że jednostka przyjmie postawę blokady, a lęk przed wystąpieniem publicznym przejmie kontrolę nad zachowaniem. Najczęściej występujące objawy to: trudności w wysławianiu się, pocenie, nudności, dygotanie, częste rumienienie się, drżenie rąk, a w skrajnych przypadkach może dojść do wymiotów lub oddania moczu.
Fobia społeczna wiąże się z ryzykiem wystąpienia chorób współistniejących. Jeżeli nie zareagujemy w porę, może ona mieć znaczący wpływ na funkcjonowanie w społeczeństwie. Powinniśmy szczególnie zwrócić uwagę na proces leczenia tej fobii, gdyż w dużej ilości przypadków jest ona źle diagnozowana.
Jej wczesne wykrycie pozwoli na szybsze rozpoczęcie leczenia, które wymaga bardzo dużej ilości czasu oraz dobrania indywidualnych metod i technik pracy z pacjentem, gdyż zależy, w jakim stopniu jednostka wystawiona jest na działanie szkodliwego czynnika powodującego wystąpienie fobii. Jedną z możliwych form leczenia jest zastosowanie psychoterapii, a więc o pomoc musimy zwrócić się do specjalisty, który dany problem dostrzeże i się nim zajmie. Czasami leczenie wymaga współpracy kilku lekarzy specjalistów. Na przykład jeśli występuje objaw jąkania się, to pacjent powinien zacząć spotkania z logopedą. Fobia społeczna to często współpraca psychologa, psychiatry i psychoterapeuty, którzy dobiorą środki lecznicze tak, aby jak najlepiej zatrzymać lub zniwelować jej szkodliwe działania. Jedną z form terapii znajdujących zastosowanie przy leczeniu fobii społecznej jest Terapia Akceptacji i Zaangażowania, która wywodzi się z nurtu analizy behawioralnej i pozwala umiejętnie korzystać z technik akceptacji, doświadczeń przez pacjenta, nauki podtrzymania kontaktu z chwilą obecną oraz nadawaniu myślom neutralności. Musimy wiedzieć, że czas leczenia zależy od każdego przypadku indywidualnie, dlatego nie możemy jednoznacznie stwierdzić, ile trwa.
Pamiętajmy, że każdy może spotkać się z różnymi rodzajami fobii, nie możemy zatem popadać w stany lękowe; powinniśmy starać się mierzyć z naszymi obawami, ponieważ unikaniem niczego nie zdziałamy. Najważniejsza jest nasza silna wola oraz chęci do zmiany. Jeśli zauważamy problem u innych osób, nie bądźmy temu obojętni, pozwólmy pomóc sobie, a przy okazji innym.
Tekst i zdjęcie: Adam Kita
____________________
Seligman Martin E.P., Psychopatologia, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2003.
Encyklopedia PWN, fobia, https://encyklopedia.pwn.pl/encyklopedia/fobia;1.html dostęp [dostęp: 23.01.2021].
Małgorzata Rzewuska, Leczenie zaburzeń psychicznych, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.
