Współczesny świat pełen jest historii, narracji i opowieści. Jednak nie wszystkie z nich są prawdziwe. W gąszczu informacji i mediów społecznościowych mitomanię, czyli patologiczne kłamstwo, można z łatwością ukryć i żyć pod ciepłą pierzynką własnych zmyśleń w wykreowanym przez siebie świecie. Ale czym ona tak naprawdę jest i jak z nią walczyć?
Czym jest mitomania?
Mitomania to stan, w którym osoba regularnie i patologicznie kłamie, nawet wtedy, gdy nie ma ku temu istotnego powodu. Choroba ta polega na niekontrolowanym tworzeniu i utrzymywaniu fałszywych narracji, które mogą być stosowane w celu osiągnięcia korzyści osobistych, uniknięcia odpowiedzialności lub po prostu wynikać z myślenia, że kłamstwa są rzeczywistością. Osoby dotknięte mitomanią często wierzą w nieprawdziwe historie, które tworzą, co odróżnia tę chorobę od zwykłego kłamania, które jest świadome i celowe. Mitomania może prowadzić do poważnych konsekwencji, zarówno dla jednostki, jak i dla otaczających ją osób, w tym do utraty zaufania, problemów w relacjach interpersonalnych oraz trudności w utrzymaniu stabilności zawodowej i społecznej.
Kim jest mitoman?
Osobę chorą na mitomanię cechują m.in.:
- Kłamanie bez potrzeby: mitoman często kłamie nawet w sytuacjach, gdy nie ma ku temu żadnego istotnego powodu. Kłamstwa mogą dotyczyć różnych aspektów życia, od drobnych szczegółów po bardziej znaczące wydarzenia.
- Tworzenie fałszywych narracji: osoba dotknięta mitomanią może aktywnie tworzyć fałszywe historie i opowieści, które nie mają żadnego związku z rzeczywistością. Mogą to być zarówno proste kłamstwa, jak i bardziej skomplikowane konstrukcje narracyjne.
- Wiara we własne kłamstwa: mitomani często sami wierzą w swoje kłamstwa. Mogą być przekonani o prawdziwości swoich opowieści, co sprawia, że zachowują się, jakby żyli w alternatywnej rzeczywistości.
- Unikanie konsekwencji: mitomani często używają kłamstw w celu uniknięcia odpowiedzialności, kary lub negatywnych konsekwencji swoich działań.
- Brak wstydu czy skruchy: w przeciwieństwie do osób, które kłamią świadomie i mogą odczuwać wstręt lub skruchę po ujawnieniu kłamstwa, mitomani zazwyczaj nie przejawiają takich emocji. Mogą być wręcz zaskoczeni, gdy ich oszustwa zostaną odkryte.
- Kłamanie cyklicznie: mitomani często podtrzymują swoje fałszywe narracje przez dłuższy czas, tworząc złożone i spójne historie, które mogą być trudne do wykrycia.
Dlaczego mitomania?
Przyczyny mitomanii mogą być bardzo złożone i różnić się w zależności od konkretnej osoby, jednakże często zauważyć można jej związek np. z uzależnieniem od uwagi, gdyż patologiczni kłamcy często poszukują uznania innych osób. Dodatkowo niektóre zaburzenia osobowości, takie jak np. borderline, mogą predysponować do rozwoju mitomanii, a osoby z nimi czasem używają kłamstw jako mechanizmu obronnego lub sposobu na radzenie sobie z trudnościami emocjonalnymi. Również ludzie, którzy doświadczyli traumy lub trudnych sytuacji życiowych, mogą sięgnąć po kłamstwo, by bronić się przed stresem lub negatywnymi emocjami. Fałszywe historie mogą być dla nich formą ucieczki od rzeczywistości i próbą zbudowania lepszego obrazu siebie czy swojego życia.
Diagnoza
Postawienie diagnozy mitomanii jest bardzo skomplikowanym i długotrwałym procesem. Początkowo należy wykluczyć szereg innych chorób, które przebiegiem i objawami ją przypominają, np. zaburzenia urojeniowe czy schizofrenia. Cały proces diagnozowania utrudnia fakt, że mitoman pozostaje nieświadomy swojego zaburzenia. Pomimo argumentacji z zewnątrz nie dopuszcza do siebie myśli, że coś jest z nim nie tak, a powodów problemów w pracy, związku czy rodzinie szuka w innych osobach, nigdy w sobie.
Leczenie
Jedyną metodą ratunku dla mitomana jest psychoterapia, gdyż w przypadku tej choroby nie ma możliwości zastosowania leczenia farmakologicznego. Podstawowym i pierwszym zadaniem, jakie chory musi wykonać, jest uświadomienie sobie problemu i podejście do psychoterapii. Następnie przy pomocy terapii poznawczo-behawioralnej, która szuka przyczyn zaburzenia w przeszłości, jest on w stanie opanować swoje skłonności do mitomanii i nauczyć się je kontrolować.
Mitomania w literaturze
Jednym z klasycznych przykładów postaci mitomana w kulturze jest Jay Gatsby, bohater powieści Wielki Gatsby autorstwa amerykańskiego pisarza Francisa Scotta Fitzgeralda. Jest on bogatym i tajemniczym mężczyzną, który organizuje luksusowe imprezy na Long Island, próbując w ten sposób przyciągnąć uwagę i na nowo zyskać uznanie swojej dawnej miłości, Daisy Buchanan. Gatsby wydaje się człowiekiem sukcesu, ale w rzeczywistości jego bogactwo i status społeczny oparte są na fałszywej podstawie. Jego pochodzenie oraz sposób, w jaki zdobył swoje bogactwo, są otoczone tajemnicą i mitami, które sam stworzył. W rzeczywistości Gatsby wywodzi się z ubogiej rodziny i nie jest tak bogaty, na jakiego się kreuje. Jego całe życie opiera się na kłamstwach i fałszu, które są nieodłączną częścią jego mitu i tożsamości. Okłamuje nie tylko innych, ale także samego siebie, a obsesyjne dążenie do odzyskania miłości Daisy prowadzi go do coraz większej iluzji i utraty kontaktu z rzeczywistością. Jego historia jest zatem opowieścią o mitomanie, który zbudował sobie fantastyczną rzeczywistość, ale nigdy nie był w stanie osiągnąć prawdziwego szczęścia i spełnienia.
Mitomania w prawdziwym życiu
Anna Sorokin, znana również jako Anna Delvey, to w ostatnich latach jedna z najpopularniejszych postaci związanych z mitomanią. Cały świat dowiedział się o niej po tym, jak została uznana za oszustkę, która podszywała się pod bogatą dziedziczkę z Europy, by prowadzić luksusowe życie w Nowym Jorku. Wykreowała fałszywą tożsamość i przedstawiała się jako osoba mająca powiązania z wysokimi kręgami społecznymi i kulturalnymi, regularnie odwiedzając miejsca spotkań nowojorskiej śmietanki towarzyskiej. Jej mitomania objawiała się w różnych aspektach życia. Udawała bogactwo poprzez wynajmowanie luksusowych apartamentów w ekskluzywnych hotelach, zamawianie posiłków w drogich restauracjach i opłacanie rachunków za pomocą fałszywych czeków. Tworzyła pozory rozwiniętego życia towarzyskiego i wpływowości, jednocześnie nie posiadając faktycznych środków finansowych. Jednakże kłamstwa Anny Delvey/Sorokin zostały ujawnione, gdy próbowała oszukać hotele, restauracje, banki i inne firmy na duże sumy pieniędzy, nie mając możliwości uregulowania swoich rachunków. Została aresztowana i postawiona przed sądem, gdzie została skazana za oszustwa finansowe i inne przestępstwa.
Historia Anny Delvey stała się znakiem czasów, ukazującym próżność i zepsucie społeczne wśród elity nowojorskiej. Jej przypadek pokazał, jak mitomania może prowadzić do spektakularnych oszustw i przestępstw, a także jak łatwo można zostać zwiedzionym przez kogoś, kto potrafi przekonująco kłamać i manipulować otoczeniem. Na podstawie jej historii powstał nawet serial na platformie Netflix pt. Kim jest Anna?.
Tekst: Anna Głodek
Grafika: Vika_Glitter, pixabay.com
