Szybkie espresso przed udaniem się na uczelnię lub do pracy? Latte macchiato podczas lunchu w kawiarni? Czy już trzecie z kolei cappuccino przy nocnej nauce do egzaminu? Kawa towarzyszy nam podczas wielu wydarzeń czy spotkań ze znajomymi. Ale jakie tak właściwie są plusy i minusy picia jej?
Wpływ kawy na funkcjonowanie naszego organizmu, zdrowie i samopoczucie
Kawa zachwyca swoim intensywnym zapachem oraz niepowtarzalnym smakiem. Gdy brakuje nam energii, dzięki zawartej w niej kofeinie, pobudza do działania. Dla wielu kawa jest niezbędnym elementem porannej czy popołudniowej rutyny, wpływającym na poprawę nastroju. Szacunkowo na świecie spożywa się ponad 2 mld filiżanek tego napoju dziennie. W postaci naparu kawa zawiera ok. 1 tys. różnych substancji, z których wiele wykazuje aktywność biologiczną, m.in. właściwości antyoksydacyjne. Napój ten może przejawiać zarówno pozytywne, jak i negatywne działanie na organizm.
Związek kawy z zachorowaniem na cukrzycę typu 2 (T2D)
Jak wynika z metaanalizy opublikowanej w czasopiśmie „Diabetes Care” w 2014 r., przeprowadzonej łącznie na ponad 1 mln badanych oraz 45 tys. chorych na cukrzycę, występuje odwrotna korelacja pomiędzy podażą kawy a ryzykiem wystąpienia T2D (type 2 diabetes, z ang. cukrzyca typu drugiego). Wykazano, że przyjmowanie już 6 filiżanek dziennie zmniejsza prawdopodobieństwo pojawienia się choroby o 33% (w stosunku do osób jej niepijących). W innym badaniu, opublikowanym w czasopiśmie „Diabetologia” w 2014 r., przeprowadzonym na ponad 1,5 mln ludzi stwierdzono, że wypijanie więcej niż filiżanki dziennie w ciągu 4 lat zmniejsza prawdopodobieństwo zachorowania na T2D o 11%. Co ciekawe, inne badanie, które pojawiło się na łamach „Archives of Internal Medicine” w 2009 r., wskazuje na porównywalne właściwości chroniące kawy bezkofeinowej. Wynika z tego, że każdy kawosz, nawet ten, dla którego liczą się jedynie smak i aromat kawy, a niekoniecznie właściwości pobudzające, może korzystać z tego pozytywnego efektu.
Ochronny wpływ na wątrobę
Istnieje wiele dowodów na to, iż substancje zawarte w kawie wykazują działanie chroniące przed powstawaniem i rozwojem rozmaitych przypadłości związanych z wątrobą. Przeprowadzono trzy badania – opublikowane kolejno na łamach: „PLOS One” w 2015 r., „Journal of Clinical and Experimental Hepatology” w 2016 r. oraz „Planta Medica” w 2017 r. – sprawdzające wpływ spożycia kawy przez chorych cierpiących na różne dolegliwości wspomnianego narządu, takie jak zapalenie wątroby typu B i C, niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby czy choroby wątroby spowodowane przez alkohol. Wskazano, że przyjmowanie powyżej 2 filiżanek kawy dziennie przez osoby z grupy ryzyka skutkuje rzadszym występowaniem zwłóknienia i marskości wątroby oraz zmniejszoną śmiertelnością.
Oddziaływanie na układ nerwowy
Konsumpcja kawy pozytywnie wpływa na nasze samopoczucie, a już 2–3 filiżanki dziennie redukują szanse na zachorowanie na depresję o 9–20%. Napój ten obniża poziom stresu oksydacyjnego, który u chorych jest wysoki i przyczynia się do rozwoju schorzenia. Jednak protekcyjne właściwości tego napoju nie ograniczają się do jednego schorzenia układu nerwowego – w metaanalizie 26 badań, opublikowanej w czasopiśmie „Journal of Alzheimer’s Disease” w 2010 r., wykazano, że dzięki zawartej w napoju kofeinie (o działaniu m.in. neuroprotekcyjnym) już 3 filiżanki dziennie obniżają ryzyko zapadnięcia na chorobę Parkinsona o 25%.
Kawa a nowotwory
Jak wyżej wspomniano, kawa zawiera wiele substancji o działaniu antyoksydacyjnym, co oznacza, że chroni komórki naszego organizmu przed szkodliwym działaniem reaktywnych form tlenu (RFT), w tym jego wolnych rodników. RFT mogą powodować uszkodzenia w naszym DNA i tym samym przyczyniać się do powstawania lub rozwoju nowotworów. Redukując ilość uszkodzeń materiału genetycznego, kawa może zapobiegać pojawianiu się tego typu chorób.
Negatywny wpływ kawy na organizm na przykładzie układu kostnego
Wyniki jednej z metaanaliz opublikowanej w 2014 r. na łamach czasopisma „Bone” sugerują, iż spożywanie większej ilości kawy – tj. 8 filiżanek dziennie – przez kobiety powoduje u nich zwiększenie ryzyka złamań kości o 14%. Przyczyną tego zjawiska może być zredukowanie przez kofeinę wchłaniania wapnia, przy jednoczesnym zwiększeniu wydalania tego pierwiastka z organizmu. Tym samym osłabiona zostaje struktura kośćca, przez co jest on bardziej podatny na uszkodzenia. Jednakże w innych badaniach, opublikowanych w czasopismach „BMC Public Health” w 2018 r. i „Food and Chemical Toxicology” w 2017 r., wykazano, że przyjmowanie kofeiny w umiarkowanej ilości, czyli do 400 mg na dzień, nie ma negatywnego wpływu na układ kostny.
***
Kawę charakteryzują nie tylko walory smakowe i zapachowe czy właściwości pobudzające. Warto znać także inne jej działania, ponieważ w wielu aspektach wpływa ona pozytywnie na organizm. Należy jednak zwrócić uwagę na proponowane normy spożycia – jak podaje Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) maksymalna dobowa dawka kofeiny wynosi 400 mg, co według United States Department of Agriculture (USDA) odpowiada ok. 4 filiżankom parzonej kawy. Nadmierne stosowanie napojów kofeinowych może wywoływać negatywne skutki, więc, jak ze wszystkim, powinno się zachować umiar.
Źródła:
- S. Akhondzadeh, Depression and Inflammation: Is There any Role for Biomarkers?, „Avicenna Journal of Medical Biotechnology‟ 2019, 11(3), s. 207.
- S. K. Bøhn, R. Blomhoff, I. Paur, Coffee and cancer risk, epidemiological evidence, and molecular mechanisms, „Molecular Nutrition & Food Research‟ 2014, 8(5), s. 915–930.
- J. Costa, N. Lunet, C. Santos, et al., Caffeine exposure and the risk of Parkinson’s disease: a systematic review and meta-analysis of observational studies, „Journal of Alzheimer’s Disease‟ 2010, 20(1), s. 221–238.
- M. Ding, N. B. Shilpa, C. Mu, et al., Caffeinated and Decaffeinated Coffee Consumption and Risk of Type 2 Diabetes: A Systematic Review and A Dose-Response Meta-Analysis, “Diabetes Care” 2014, 37(2), s. 569–586.
- D. R. Lee, J. Lee, M. Rota, et al., Coffee consumption and risk of fractures: a systematic review and dose-response meta-analysis, „Bone‟ 2014, 63, s. 20–28.
- A. Nehlig, Effects of coffee/caffeine on brain health and disease: What should I tell my patients?, „Practical Neurology‟ 2016, 16(2), s. 89–95.
- K. Nieber, The Impact of Coffee on Health, „Planta Medica‟ 2017, 83(16), s. 1256–1263.
- M. Pelczyńska, P. Bogdański, Prozdrowotne właściwości kawy, „Varia Medica‟ 2019, 3(4), s. 311–317.
- E. F. Osimo, L. J. Baxter, G. Lewis, et al., Prevalence of low-grade inflammation in depression: a systematic review and meta-analysis of CRP levels, „Psychological Medicine‟ 2019, 49(12), s. 1958–1970.
- D. Wikoff, B. T. Welsh, R. Henderson, et al., Systematic review of the potential adverse effects of caffeine consumption in healthy adults, pregnant women, adolescents, and children, „Food Chem Toxicol‟ 2017, 109(1), s. 585–648.
Tekst: Antoni Borowiec
Zdjęcie: Iga Waluszewska
